57. NA CZYM POLEGA PRZYSTOSOWANIE ZAWODOWE?

NA CZYM POLEGA PRZYSTOSOWANIE ZAWODOWE?– rozważania z punktu widzenia cybernetycznej teorii systemów autonomicznych profesora Mariana Mazura (28 listopada 2014 r.)

Pytanie: Kiedy człowiek jest najbardziej przydatny do wykonywania danego zawodu?

Odpowiedź: Najbardziej przydatny jest wówczas, kiedy ma predyspozycje niezbędne do jego wykonywania i jest do niego odpowiednio przystosowany.

Z punktu widzenia koncepcji stałych indywidualnych cech osobowości największa przydatność zawodowa człowieka do konkretnego zawodu występuje wówczas, gdy zachodzi zgodność wszystkich stałych indywidualnych cech osobowości i wszystkich cech zmiennych z wymogami stawianymi przez ten zawód.

Do zgodności cech człowieka z sytuacją może dojść wówczas, gdy:

• sytuacja zostanie dostosowana do stałych indywidualnych cech osobowości człowieka – zmiany dokonują się w otoczeniu;

• sytuacja zostanie dostosowana do zmiennych cech osobowości człowieka – zmiany dokonują się w otoczeniu;

• człowiek w ramach zmiennych cech osobowości dostosuje się do sytuacji – zmiany dokonują się w człowieku.

Trzy wymienione możliwości pozwalają sformułować jednoznaczną odpowiedź na pytanie stawiane przez wielu badaczy przystosowania zawodowego: Która, ze stron (człowiek czy środowisko zawodowe) musi się dostosować, a która może pozostać nie zmieniona? Odpowiedź ta powinna brzmieć: jeśli chodzi o wymogi środowiska zawodowego adekwatne do stałych indywidualnych cech osobowości, środowisko zawodowe powinno dostosować się do człowieka, natomiast jeśli chodzi o wymogi środowiska zawodowego adekwatne do cech zmiennych, człowiek w ramach tych cech może dostosować się do wymogów tego środowiska albo środowisko może dostosować się do człowieka – innej alternatywy nie ma.

PROCESY PRZYSTOSOWANIA ZAWODOWEGO ZACHODZĄ W OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA, pozwalają mu na prawidłowe funkcjonowanie w zmieniającym się świecie.

Można wyróżnić:

• Przystosowanie bierne, wówczas gdy człowiek podporządkowuje się rzeczywistości – dostosowuje się do niej.

• Przystosowanie aktywne, wówczas gdy człowiek zmienia rzeczywistość w taki sposób, by dostosowała się do niego.

Optymalne rozwiązywanie problemów przystosowania polega na przystosowaniu aktywnym – w stopniu możliwym i przystosowaniu biernym w stopniu koniecznym.

Zgodnie z teorią systemu autonomicznego człowiek ma dwie grupy cech:

• Cechy niezależne od oddziaływań otoczenia – są to stałe indywidualne cechy osobowości;

• Cechy zależne od oddziaływań otoczenia – są to zmienne cechy osobowości.

Wynika z tego, że człowiek może przystosować się do otoczenia jedynie w zakresie cech zmiennych, nie ma możliwości by przystosował się w zakresie swoich stałych indywidualnych cech osobowości, gdyż są one niezależne od oddziaływań otoczenia. Jeśli otoczenie nie chce konfliktu musi się przystosować do tych cech człowieka.

Przystosowanie zawodowe jest procesem trwającym ustawicznie, z dwóch powodów:

• ze względu na dynamiczne zmiany zachodzące w środowisku zawodowym (postęp naukowo-techniczny powoduje, że w niewyobrażalnym tempie przybywa nowych informacji);

• ponieważ w ludzkim mózgu bezustannie derejestrują się (są zapominane) wcześniej zarejestrowane (zapamiętane) informacje.

Z powyższych powodów człowiek musi nie tylko utrzymywać, ale również bezustannie zwiększać swe przystosowanie zawodowe poprzez ciągłe dokształcanie się – uzupełnianie na bieżąco wiedzy, podwyższanie kwalifikacji i doskonalenie starych oraz nabywanie nowych umiejętności. Jeśli tego nie będzie czynił musi liczyć się z tym, że stopień jego przystosowania zawodowego będzie się zmniejszał, aż okaże się, że człowiek nie jest już wystarczająco przydatny do wykonywania dotychczasowego zawodu.