Zwiń menu

145. JAK POWSTAJE NOWY POMYSŁ?

JAK POWSTAJE NOWY POMYSŁ? (13 stycznia 2017 r.)

Profesor EDWARD NĘCKA, który według prof. Jana Strelaua „jest wśród psychologów polskich niewątpliwie największym autorytetem i ekspertem w zakresie psychologii twórczości”, w podsumowaniu swej książki „Psychologia twórczości” (2002 r.) napisał:

  • „Psychologiczna wiedza na temat twórczości nie dość, że jest niepełna, to jeszcze obfituje w elementy wzajemnie sprzeczne lub paradoksalne”;

  • „A najważniejsze pytanie, na które psychologia dotąd nie znalazła odpowiedzi, brzmi: jak jest możliwe powstanie nowego pomysłu? W jaki sposób rodzi się nowa idea? Co musi się wydarzyć w psychice człowieka i w jego środowisku, aby coś, czego nie było, mogło zostać powołane do istnienia?”;

  • „Na te pytania będziemy szukać odpowiedzi w nowym stuleciu”, tzn. w XXI wieku.
    Z pierwszą i drugą wypowiedzią zgadzam się całkowicie.
    Wypowiedź trzecia świadczy, że E. Nęcka nie zna aktualnego stanu nauki, która dzięki teoriom cybernetycznym, już w połowie XX wieku znała odpowiedź na te pytania. Szczegółowe odpowiedzi dała cybernetyczna teoria systemów autonomicznych prof. Mariana Mazura, opublikowana w 1966 roku, które są aktualne do dziś i są jedynymi prawidłowymi odpowiedziami, gdyż wynikają z analizy zjawisk fizycznych, z prawa zachowania energii i są poparte naukowymi dowodami.

Moje wstępne komentarze:

  • niezaprzeczalną wartością książki prof. E. Nęcki „Psychologia twórczości” jest przedstawiony w niej aktualny stan psychologii w zakresie twórczości;

  • w nauce odkrywa się PRAWIDŁOWOŚCI a nie PARADOKSY, dzięki odkrywaniu prawidłowości „dociera się” do prawdy, wyjaśnia się mechanizmy a także paradoksy i sprzeczności;

  • jeśli psychologia nie znalazła dotąd odpowiedzi na żadne z wymienionych przez prof. E. Nęckę pytań, to świadczy, że NIC nie wie na temat psychologii twórczości, a to co mówi na ten temat są to jedynie przypuszczenia i dywagacje.

Za dyskusyjne uważam następujące opinie E. Nęcki:

  • „Twórczość jest to co nowe i wartościowe” – ocenianie czy coś nowego jest wartościowe zależy od przyjętego kryterium, coś może być bezdyskusyjnie nowością, ale ponieważ narusza status quo, może nie być współcześnie akceptowane a wręcz zwalczane, przez wielu przemilczane (przykładem jest teoria systemów autonomicznych M. Mazura). Jeśli jednak jakieś odkrycie ma ogromną wartość, to nie ma innej opcji, poza tą, że „przebije” się, przecież prawda musi zwyciężyć, jest to tylko kwestia czasu. Robię wszystko, co jestem w stanie, by teoria Mazura przebiła się, gdyż dzięki niej życie człowieka może stać się sensowniejsze i szczęśliwsze.

  • „Zachowanie polega na kojarzeniu odległych faktów” – uważam, że zachowanie, będące reakcją człowieka, polega tylko i wyłącznie na oddziaływaniu na otoczenie. Nie może polegać na kojarzeniu faktów, gdyż proces kojarzenia jest procesem informacyjnym zachodzącym w mózgu, który ma wpływ na to, jakiego rodzaju będzie reakcja człowieka.

  • „Dlaczego emocje mają «wiedzieć lepiej» o tym, który kierunek myślenia należy wybrać, a którego unikać?” – E. Nęcka nie daje odpowiedzi na to pytanie, a odnoszę wrażenie, że w pytaniu wyraził pogląd, że emocje tego nie mogą wiedzieć. Odpowiem na to ważne pytanie: emocje wiedzą lepiej, który kierunek działania należy wybrać a którego unikać, ponieważ jeśli w otoczeniu człowieka dzieje się coś co mu szkodzi, co zakłóca jego równowagę funkcjonalną, to pojawiają się u niego emocje negatywne i to one powodują rekcję, która się temu sprzeciwia, natomiast jeśli oddziaływania otoczenia są dla człowieka korzystne wywołują w nim emocje pozytywne, które powołują reakcję akceptującą to, co dzieje się w otoczeniu. Dzięki mechanizmowi homeostatycznemu wówczas, gdy naruszona zostaje równowaga funkcjonalna pojawiają się emocje, sygnalizujące jakiego rodzaju działania w stosunku do otoczenia należy podjąć, by osiągnąć stan równowagi funkcjonalnej.
    Jednocześnie chciałam podkreślić, że pogląd E. Nęcki: „każdy nowy utwór – dzieło sztuki, odkrycie, teoria naukowa, wynalazek – zawiera pierwiastek tego, co było wcześniej”, jest słuszny, gdyż jak napiszę niżej: twórczość jest to nowe skojarzenie między znanymi elementami.
    Gdybym chciała odnieść się do wszystkich przedstawionych w książce E. Nęcki problemów, które budzą moje zdziwienie, musiałabym napisać rozprawę naukową, w której każdy mój pogląd, by był wiarygodny, musiałby być poparty dowodem naukowym.

CO TO JEST TWÓRCZOŚĆ?
Z cybernetycznego punktu widzenia wyjaśnię zagadnienie twórczości w przystępny, chociaż uproszczony sposób:

  • TWÓRCZOŚĆ JEST TO NOWE SKOJARZENIE MIĘDZY ZNANYMI ELEMENTAMI (elementy te mogą być znane od dawna albo od niedawna).

  • Ponieważ PROCES MYŚLENIA polega na skojarzeniach, to nowe pomysły powstają w procesie myślenia.

  • Łatwości skajrzeń i powstawaniu nowych pomysłów w jakiejś dziedzinie sprzyja: duża PRZETWARZALNOŚĆ, duża ODTWARZALNOŚĆ i wyraźny TALENT w tej dziedzinie. Tym więcej informacji może zostać zarejestrowanych w mózgu, im większa jest jego pojemność informacyjna, a więc im większa jest przetwarzalność człowieka, wówczas może powstać więcej różnego rodzaju skojarzeń tych informacji. Tym szybciej informacje zostaną zarejestrowane i ich trwałość będzie większa, im większa jest jakość substancji mózgowej, czyli odtwarzalność człowieka. Tym więcej powstanie skojarzeń szczególnego rodzaju (w dziedzinie talentu), im większe jest zagęszczenie elementów informacyjnych czyli im większy jest talent człowieka.

  • Żeby w korelatorze systemu autonomicznego/w mózgu człowieka mógł zachodzić proces myślenia musi w nim przepływać energia, im więcej jest tej energii, tym szybciej przebiega ten proces.

  • Im więcej w mózgu jest zarejestrowanych cennych, wartościowych informacji, tym powstałe w wyniku ich kojarzenia nowe informacje, tzn. nowe pomysły, będą miały większą wartość i znaczenie.

  • Tym więcej w mózgu zarejestrowanych jest wartościowych informacji, im większa jest wartość informacji zawartych w odebranych bodźcach. Jeśli docierają do człowieka bezwartościowe informacje (między innymi nieistotne szczegóły, informacje zdezaktualizowane itp.), to nie należy oczekiwać, że mózg „wyprodukuje” wysokiej jakości nowe informacje.

  • Im wyższy jest poziom intelektualny człowieka, tym „wytwory” jego mózgu będą bardziej twórcze, tzn. ich jakość będzie wyższa.

CO NA TEMAT MYŚLENIA I SKOJARZEŃ PISZE PROF. MARIAN MAZUR?
Profesor Marian Mazur w książce „Cybernetyczna teoria układów samodzielnych”, wydanej w 1966 roku, w rozdziale II pt. PRZEBIEGI INFORMACYJNE (s. 60-105) oraz w książce „Cybernetyka i charakter”, wydanej w 1976 roku, w rozdziale 10 pt. PSYCHIKA (s. 174-223) omówił ogół procesów zachodzących w obszarze informacyjnym systemu autonomicznego. Dla fizyków, techników, informatyków oraz ludzi inteligentnych, którzy umieją logicznie myśleć, zrozumienie tych procesów nie powinno stanowić większego problemu. W rozdziałach tych Mazur omówił pozyskiwanie informacji, przechowywanie, przetwarzanie i powstawanie nowych pomysłów, czyli TWORZENIE NOWYCH INFORMACJI w korelatorze oraz ich wykorzystywanie. Przedstawiona przez M. Mazura koncepcja procesów informacyjnych, według jego opinii „nie jest jedną z możliwych, lecz jedyną możliwą”.
Przytoczę tu słowa M. Mazura:

  • „powstanie drogi o zwiększonej przewodności między elementami korelacyjnymi stanowi skojarzenie tych elementów”;

  • „przewodność korelacyjna takiej drogi stanowi rejestrat skojarzenia, a moc korelacyjna płynąca po takiej drodze stanowi korelat skojarzenia”;

  • „myślenie jest to przepływ mocy korelacyjnej zależny od działania homeostatu i od występujących bodźców”.

CO MUSI SIĘ WYDARZYĆ W PSYCHICE CZŁOWIEKA ABY POWSTAŁ NOWY POMYSŁ? – moja interpretacja cybernetyczna.

  • umysł człowieka, jak każdy korelator jest przetwornikiem informacji o określonej pojemności. Jest on elementem toru informacyjnego, w którym zachodzą procesy psychiczne, będące procesami sterowniczymi, można o nich powiedzieć, że są procesami informacyjnymi, chociaż sprawą oczywistą jest to, że procesom tym zawsze towarzyszy przepływ energii;

  • na proces myślenia wpływają docierające do mózgu człowieka za pośrednictwem receptorów informacje z otoczenia, które uruchamiają ten proces;

  • proces kojarzenia informacji, jak mówi fizyka, na której Mazur oparł swe rozważania i dowody przeprowadzone w teorii systemów autonomicznych, polega na przepływie energii z miejsca o wyższym potencjale do miejsca o niższym potencjale;

  • żeby bodziec docierający do człowieka mógł być wykorzystany przez niego do sterowania musi powstać rejestrat tego bodźca (tzn. bodziec ten musi być zarejestrowany w mózgu ludzkim). Wówczas kiedy istnieje rejestrat jakiegoś bodźca może powstać korelat (aby powstał musi dopłynąć do rejestratu energia), który umożliwia systemowi autonomicznemu/człowiekowi sterowanie się;

  • w korelatorze rozmieszczone są elementy korelacyjne. Jeśli na drodze od jednego elementu do drugiego pod wpływem odebranego bodźca nastąpi przyrost przewodności drogi łączącej te dwa elementy, to powtarzanie się tych samych bodźców będzie powodowało wzrost przewodności tej drogi. Powstanie drogi o zwiększonej przewodności między elementami korelacyjnymi stanowi skojarzenie tych elementów.

W EFEKCIE JAKICH RODZAJÓW SKOJARZEŃ MOŻE POJAWIĆ SIĘ NOWA INFORMACJA?
Z analizy przebiegów informacyjnych w korelatorze systemu autonomicznego wynika, że nowa informacja może pojawić się w efekcie TRZECH RODZAJÓW SKOJARZEŃ:

  • tylko między znanymi wcześniej człowiekowi bodźcami, tzn. między już wcześniej zarejestrowanymi w mózgu informacjami;

  • między znanymi wcześniej człowiekowi bodźcami a bodźcami, które pojawiły się aktualnie, tzn. między już wcześniej zarejestrowanymi w mózgu informacjami a informacjami, które pojawiły się pod wpływem aktualnych bodźców;

  • tylko między bodźcami, które pojawiły się aktualnie, tzn. między informacjami, które pojawiły się pod wpływem aktualnych bodźców.

Z własnych doświadczeń wiem, że u mnie pojawiają się nowe pomysły najczęściej w efekcie skojarzenia między wcześniej znanymi mi bodźcami a bodźcami, które pojawiają się aktualnie (przypadek drugi). Wówczas kiedy czytam coś na interesujący mnie temat występują u mnie nowe pomysły.

Książce prof. E. Nęckiego zawdzięczam zamieszczoną wyżej koncepcję twórczości.
Podobnie jak inni psychologowie, którzy „robią to co mogą i na co im pozwala ich metodologia” (cytuję Mazura), również E. Nęcka wkłada ogromny wysiłek intelektualny w zgłębienie zagadnień twórczości. Jestem przekonana, że wykorzystanie przez Niego metodologii, która pojawiła się dzięki cybernetyce, pozwoliłoby uzyskać w krótszym czasie znakomite rezultaty. Chociaż doskonale zdaję sobie sprawę, że wówczas straciłoby na aktualności wiele opinii Autora. Ale jestem przekonana, że prawdziwi naukowcy nie boją się tego, bo ważniejszy jest dla nich naukowy postęp niż tkwienie w przestarzałych, dziś zdezaktualizowanych opiniach.

Zbiór wszystkich publikacji dostępny na stronie: http://www.jolantawilsz.pl/tresci-zamieszczone-na-fanpage

Przeczytaj komentarze i skomentuj na facebook